FAQOdpowiedzi eksperta
Często zadawane pytania
Wiedza zmienia świadomość. Tutaj znajdziesz odpowiedzi na nurtujące Ciebie pytania i wątpliwości.
01
Czym jest stomatologia koni?
Stomatologia koni to dział medycyny weterynaryjnej zajmujący się diagnostyką, leczeniem i profilaktyką chorób zębów oraz jamy ustnej u koni.
Zęby odgrywają kluczową rolę w zdrowiu i dobrostanie konia — wpływają nie tylko na zdolność pobierania i żucia pokarmu, ale również na komfort w pracy pod siodłem, zachowanie i wyniki sportowe.
02
Czy należy zawsze wyrywać wilcze zęby?
Decyzja o ekstrakcji zębów wilczych związana jest z użytkowaniem konia, jego wiekiem, ich kształtem i wielkością. Prawidłowo ukształtowany ząb wilczy nie przeszkadza w normalnym jedzeniu. Jednak może stanowić problem przy użytkowaniu wędzidła, zwłaszcza przy nieprawidłowym jego stosowaniu. Standardowo takie zęby są usuwane.
03
Przecież dzikie konie nie potrzebują tarnikowania. Czyżby?
Dzikie konie gdyby mogły też by skorzystały z usług stomatologicznych. Stwierdzono u nich rozwój wad typowych dla koni udomowionych. U przodków współczesnych koni w materiale kopalnym również zaobserwowano występowanie wad uzębienia i tworzenie się ostrych krawędzi. Dzikie konie żyją zazwyczaj krócej. Dożywają często nie więcej niż 15 lat. 20-letnie osobniki to prawdziwi emeryci. Choć powodem bezpośredniej śmierci są często inne przyczyny to rozwijające się wady uzębienia wpływają na kondycję starzejącego się konia.
Koń w naturze nie ma możliwości poskarżyć się, że ząb go boli. Poza tym ból w jamie ustnej nie zmusi go tak szybko do nie pobierania pokarmu. Zwierzęta te wykazują zadziwiające możliwości w adaptacji do bólu i dyskomfortu w jamie ustnej. Stąd też w naturze ból zęba czy też zmiany w biomechanice żucia będą wpływały stopniowo na osobnika i przyczynią się do spadku kondycji i przedwczesnej jego śmierci. Osobniki z tendencją nadmiernego ich tworzenia są eliminowane przez dobór naturalny.
04
Dlaczego konie udomowione potrzebują regularnego tarnikowania?
Współczesny koń to nie to samo zwierzę co pierwotne rasy koni.
Proces udomowienia koni nad rolę uzębienia przedkłada takie cechy jak mocny grzbiet, dynamikę, skok, prędkość, wygląd czy cechy psychologiczne i nie przykłada się w hodowli należytej uwagi do uzębienia. Kształt głowy współczesnych ras wpływa na tendencje tworzenia się wad zgryzu np konie rasy arabskiej. Miniaturyzacja koni sprawiła, że kuce mają jeszcze większe wady zgryzu.
Inną przyczyną jest rodzaj spożywanego pokarmu. Trawę zastępuje pasza treściwa, siano, sianokiszonka i słoma. Wpływają na sposób żucia. Ruch żuchwy jest mniej obszerny co przyspiesza proces tworzenia się wad zgryzu w tym ostrych krawędzi.
Kolejną przyczyną jest długowieczność współczesnych koni. Nie są rzadkością konie dożywające ponad 30 lat. Ewolucyjnie ich zęby nie są dostosowane do takiego wieku. Nowoczesna odontoplastyka wydłuża czas ich życia.
Użytkowanie koni również wpływa na potrzebę odontoplastyki. Stosowanie ogłowi i wędzideł uwrażliwia tkanki miękkie jamy ustnej.
05
Czy lepiej nie tarnikować, bo jak już zacznę to już będę musiał kontynuować?
Wydawało by się, że pytanie absurdalne. Mam wrażenie, że kryje się za tym niesamowita podejrzliwość właścicieli wobec lekarzy. Pewnego rodzaju chowanie głowy w piasek. Przyjmowanie postawy, może lepiej nie wiedzieć? Kiedyś to było niepotrzebne.
Wracając do sedna. Właściwie tarnikowane zęby nie rosną szybciej. Nie są niczym trawa, którą czym częściej kosimy tym szybciej rośnie. Końskie zęby nie uodpornią się na tarnikowanie. Takie analogie są całkowicie błędne. Odpowiedzieć jest prosta. Końskie zęby ciągle się wyrzynają niezależnie od tarnikowania, a niekorygowane problemy narastają, tworzą kolejne i powodują szybsze ich zużycie.
Czym dłużej będziesz zwlekał z pierwszą wizytą stomatologa tym gorzej dla Twojego konia.
Więcej informacji na temat tarnikowania znajdziesz w artykule Tarnikowanie zębów koni – odontoplastyka.
06
Czy zęby rosną koniom przez całe życie?
NIe. U koni zęby wyrzynają się przez cały okres istnienia danego zęba ale nie rosną przez całe życie jak zęby zajęczaków czy gryzoni. Są to zęby anelodontyczne. Korzenie kształtują się dopiero od roku po wyrżnięciu zęba. Ich wzrost kończy się około 18 roku życia. Konie posiadają zęby zaliczoane do zębów długokoronowych (hypsodontyczne), w które posidają koronę kliniczną (to co widać nad dziąsłem) i koronę zapasową (to co jest ukryte pod dziąsłem). Korona w wyniku spożywania traw ulega intensywnemu ścieraniu, co rekompensowane jest przez stale wyrzynający się ząb. Prawidłowo ząb ściera się 2-3 mm rocznie co powoduje jego całkowite starcie w wieku okolo 30 lat. I tutaj ważna rola profilaktyki i stomatologa koni. Zaburzenia biomechaniki żucia sprawiają że zęby zużywają się szybciej. Druga ważna sprawa to prawidłowe tarnikowanie, które oszczędza powierzchnię okluzyjną, co oznacza że więcej „dymu” i tarnikowania „na gładko” nie oznacza lepiej, a wręcz skraca czas życia zębów.
Nie chcemy przecież skracać życia naszych podopiecznych, dbajmy o ich zęby by żuły długo i szczęśliwie.
Ciekawostka: w drzewie genealogicznym koniowatych istniały gatunki u których zęby rosły przez całe życie.
07
Ile powinna trwać wizyta dentysty koni?
Czas wykonania zabiegów stomatologicznych zależy od ich zakresu usługi oferowanego przez lekarza i stanu uzębienia konia. Stąd też może się on różnić w zależności od przypadku. Obecne standardy w stomatologii światowej obejmują czynności opisane w odpowiedzi na kolejny FAQ. Taka wizyta nie trwa 15 minut. W wielu przypadkach może trwać prawie godzinę, a w bardziej skomplikowanych jeszcze dłużej.
08
Co się dzieje w czasie wizyty stomatologa?
Wbrew pozorom, na to pytanie odpowiedź nie jest prosta. Wszystko zależy od stanu pacjenta, od wiedzy wykonującego zabieg, posiadanego przez niego sprzętu, ale także od zakresu oczekiwań włąsciciela. Często decydującym argumentem jest oczekiwanie niskiej ceny bez wglądu jaki zakres zabiegu jest wykonywany. Niestety wpływa to na jakość wykonywanych usług i stan uzębienia konia. Standardowa wizyta stomatologiczna powinna zawierać:
- Wywiad
- Badanie kliniczne
- Sedację
- Przegląd za pomocą lusterka/endoskopu
- Odontoplastykę (tarnikowanie)
- Przegląd końcowy i korekty
- Opis wad stomatologicznych i zalecenia.
Dodatkowo: czyszczenie diastem (czasem preferowany zabieg w klinice), usuwanie kamienia, obrazowanie RTG, ekstrakcje (często preferowany zabieg w klinice), wypełnienia ubytków (często preferowany zabieg w klinice).
09
Kim jest stomatolog koni?
Mimo, że obecnie nie ma w Polsce sensu stricto specjalizacji okraszonej takim mianem, to istnieją lekarze specjalizujący się w tej dziedzinie. Podkreślam, że są to lekarze bo prawidłowy zabieg wykonywany jest w sedacji dożylnej, a taką samodzielnie może wykonać tylko lekarz weterynarii. Najczęściej są to ludzie pełni pasji i starający się krzewić europejskie standardy. Uczestnicy międzynarodowych szkoleń i kursów. Należy nadmienić że w europie istnieją organizacje zrzeszające stomatologów koni, organizujące szkolenia w tej szybko rozwijającej się dziedzinie, określające standardy i wydające certyfiakty np igfp w niemczech.
Stomatologów koni często wyróżnia również posiadanie bardziej rozbudowanego sprzętu co zwiększa jakość i precyzję profilaktyki i leczenia. Więcej na ten temat znajdziesz w artykule Kim jest stomatolog koni.
10
Czy użycie rozwieracza i sedacja jest niezbędna?
Celna diagnoza pozwala na właściwe leczenie. Wymaga wiedzy i dokładnego przeglądu zębów, którą należy wykonać z użyciem rozwieracza, lusterka bądź endoskopu przy dobrym oświetleniu. Nie ma możliwości pełnej oceny zębów bez użycia rozwieracza! Pobieżna diagnostyka bez użycia spekulum poprzez wyciągnięcie języka pozwala jedynie na wykluczenie tylko drobnej części wad uzębienia przedniej części jamy ustnej. Dodatkowo wyciągniecie języka grozi jego jatrogennym uszkodzeniem. Ostre krawędzie mogą powodować głębokie nacięcia, a zbyt mocne wyciągniecie lub szarpanie się konia może wywołać uszkodzenie podstawy języka i aparatu gnykowego co grozi poważnymi następstwami i problemy z pobieraniem pokarmu. W związku z przeszłą praktyką i przyzwyczajeniami, część właścicieli próbuje wymuszać tego typu badanie na lekarzu i traktuje niesłusznie jego wynik jako przegląd stomatologiczny.
Jeżeli chodzi o sedację to w czasie zabiegu zwiększa bezpieczeństwo konia jak i lekarza oraz jakość jego wykonania.
Odstępstwa od powyższego dotyczą nielicznych koni.
11
Ile kosztuje wizyta stomatologa koni?
Rzeczywistość pokazuje, że na to pytanie odpowiedź nie jest prosta. Wszystko zależy od stanu pacjenta, od wiedzy wykonującego zabieg, posiadanego przez niego sprzętu, ale także od zakresu oczekiwań włąsciciela. Często decydującym argumentem jest oczekiwanie niskiej ceny bez wglądu na zakres zabiegu jaki jest wykonywany. A świadomość w Polsce jeszcze jest dramatycznie niska. Niestety wpływa to na jakość wykonywanych usług i stan uzębienia konia. Chcąc zapewnić wysoki standard usługi podczas której zapewni się maksymalny komfort koniom, specjaliści stomatologii ponoszą wysokie nakłady finansowe i stąd ich cena może być nieco wyższa.
12
Jak często powinien odbywać się przegląd zębów u koni?
Pierwszy przegląd zębów powinien odbyć się w czasie pierwszych miesięcy życia w celu wykrycia potencjalnych wad rozwojowych. W czasie wymiany zębów na stałe od drugiego do piątego roku zalecane są przeglądy co pół roku. Jeżeli nie ma przeciwskazań to do około 18-20 roku życia przeglądy stomatologiczne powinny odbywać się co rok. U koni starszych często istnieje potrzeba odbywających się co pół roku przeglądów i zabiegów korekcyjnych.