Przez ciągłe wyrzynanie się zębów konie narażone są na inne problemy stomatologiczne niż ludzie. Z konsekwencjami ostrych krawędzi czy nierównego zgryzu próbowano radzić sobie już w Starożytnym Egipcie. Obecnie stomatologia koni dynamicznie się rozwija, co pozwala na coraz lepsze diagnozowanie i leczenie chorych zębów. To już nie tylko tarnikowanie, a o wiele więcej.
Rozwój stomatologii koni
W ciągu ostatnich lat techniki stomatologiczne ulegały wielkim zmianom. Kiedyś stosowano wyłącznie ręczne tarniki. Korektę wykonywano bez dokładnego badania jamy ustnej tzw. metodą bezwzrokową. Metoda ta ma swoje ograniczenia, m.in. nie pozwala na prawidłowe ukształtowanie powierzchni okluzyjnej łuków zębowych. Obecnie korektę wykonuje się obserwując działanie tarnika, przez co niezbędne stało się stosowanie rozwieracza i odpowiedniej latarki. Powszechnie wykorzystuje się elektryczne tarniki diamentowe o różnych kształtach. Miniaturyzacja pozwala na dokładną manipulację i dostęp do większości obszarów łuków zębowych. Ich wprowadzenie znacznie poprawiło jakość zabiegów stomatologicznych m.in poprzez zwiększenie precyzji oraz skrócenie czasu procedury. Wadą tarników elektrycznych jest ryzyko nadmiernego rozgrzania powierzchni zębów, co w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do uszkodzenia miazgi. Jednak umiejętne posługiwanie się nimi ogranicza to ryzyko do minimum.
Wraz z rozwojem stomatologii wzrosły także wymagania co do wiedzy i umiejętności osób wykonujących korekty zębów. Każdy koń wymaga indywidualnego podejścia i dokładnej diagnostyki, aby prawidłowo zaplanować tarnikowanie.
Współczesne podejście do tarnikowania
Odontoplastyka i balansowanie to współczesny odpowiednik tarnikowania. Często pojęcia te stosowane są zamiennie z tarnikowaniem. Prowadzi to niekiedy do nieporozumień. Jednak to one lepiej oddają charakter współczesnych zabiegów na zębach koni przeprowadzanych przez lekarzy dentystów koni. W przeszłości tarnikowanie polegało na wyrównaniu powierzchni okluzyjnej i usunięciu ostrych krawędzi. W odontoplastyce kładzie się nacisk na precyzyjne ukształtowanie pojedynczych zębów oraz na ich zbalansowanie, które umożliwia poprawne rozłożenie sił na łukach zębowych, by zapewnić maksymalny komfort w czasie żucia i wydłużyć czas zużycia zębów. Równomierne ścieranie następuje wtedy, gdy zęby w łukach zębowych działają jako jedna całość. Zapewnia to prawidłowy kontakt zębów policzkowych żuchwy i szczęki w czasie żucia.
Leczenie stomatologiczne koni
Współczesne tarnikowanie (poszerzone o dodatkowe aspekty, czyli odontoplastyka) powinno mieć charakter profilaktyczny. W momencie, gdy widoczne są już objawy kliniczne leczenie jest zwykle trudniejsze. Niekiedy zaniedbania są na tyle duże, że lekarz może tylko ograniczyć dyskomfort, nie osiągając pełnego wyleczenia. Podczas tarnikowania usuwane są ostre krawędzie, rampy, haki i przerośnięte zęby. U koni aktywnie użytkowanych na ogłowiu wędzidłowym kształtuje się na tzw. siodełko na pierwszych zębach policzkowych. Ma ono postać wcięcia na powierzchni okluzyjnej mezjalnej (zwróconej do środka łuku zębowego) części zęba. Nieprawidłowe ukształtowanie siodełka poprzez zbyt duże starcie powierzchni zęba doprowadza do otwarcia miazgi. Odległość miazgi od powierzchni jest różna. Jednorazowo można skrócić ząb o zaledwie kilka milimetrów. Powikłaniem zbyt głębokiego tarnikowania może być nawet obumarcie miazgi zębowej. W zależności od rodzaju i rozległości uszkodzeń objawy kliniczne mogą pozostać niezauważone nawet przez kilka lat. Dlatego końscy dentyści mogą proponować wieloetapowy zabieg, składający się z kilku spotkań co 3-6 miesięcy. Pozwala to na bezpieczne usunięcie nawet większych przerostów. Warto docenić propozycję rozłożenia odontoplastyki w czasie, nawet jeśli wiąże się to z większymi kosztami. Konie na pewno to docenią.
Podsumowanie
Regularne i prawidłowo wykonane tarnikowanie, poszerzone o dodatkowe czynności stomatologiczne, przynosi długofalowe korzyści dla konia i jego opiekuna. Powinno mieć ono charakter profilaktyki i właściciele koni powinni traktować je jako rutynowy i niezbędny zabieg. Zaniedbanie stanu jamy ustnej konia uniemożliwia prawidłowy kontakt i właściwe reakcje wierzchowca na pomoce jeździeckie. Natomiast dla konia brak prawidłowej opieki stomatologicznej oznacza ryzyko bolesnego przeżuwania, gorszego trawienia i krótszego życia.